श्री सुंदर नारायण मंदिर नाशिक | sundar narayan temple nashik

महाराष्ट्रातील नाशिक शहरातील सर्वात पूजनीय मंदिरांपैकी एक, सुंदरनारायण मंदिर अहिल्याबाई होळकर पुलाजवळ आहे. हे नाशिकमधील सर्वात जुन्या मंदिरांपैकी एक आहे. सुंदरनारायण मंदिर 1756 मध्ये गंगाधर यशवंत चंद्रचूड यांनी बांधले आहे. मंदिराचे प्रमुख देवता भगवान विष्णू सुंदरनारायण आहेत. सुंदरनारायणाच्या रूपात भगवान विष्णू हे सत्ताधारी देवता आहेत, त्यांच्यासोबत माता सरस्वती आणि लक्ष्मी आहेत ज्यांच्या मूर्ती मंदिराच्या गर्भगृहात ठेवल्या आहेत. मंदिराच्या भिंती, हनुमान आणि नारायणाच्या चित्रांनी सुशोभित केल्या आहेत.

मंदिराचे स्थापत्य हे भारतातील मंदिर कला संस्कृतीचा उत्कृष्ट नमुना, आणि उत्तम उदाहरण पाहायला मिळते. काही स्थापत्य कलाकृतींमध्ये मुघल वास्तुकलेच्या छटाही आहेत. मंदिराचा सर्वात लक्षवेधक पैलू म्हणजे, तो उभारलेला कोन. बारीक नक्षीकाम केलेले दगडी मंदिर अशा प्रकारे उभारले आहे, की सूर्याची पहिली किरणे 21 मार्च रोजी मूर्तीवर पडतात. या भव्यतेचे साक्षीदार होण्यासाठी हजारो भाविकांनी मंदिरात केलेली गर्दी आपल्याला पाहायला मिळते. मंदिराचे खांब विविध कोरीव कामांनी सुशोभित केलेले आहेत. मंदिरात एक तलाव असून मंदिराचा प्रत्येक कोपरा हा कला, आणि शिल्पकामाने सजवलेला आहे.

नाशिकमधील हे मंदिर भाविकांच्या मनाला आनंद देणारे मंदिर आहे, आणि ते ठिकाण जरूर पहावे. गोदावरी नदीकडे जाणाऱ्या रस्त्यावर बदरिका संगम तलाव आहे. ज्ञानेश्वरी, या पवित्र ग्रंथातही या तलावाचा उल्लेख आढळतो.

सुंदर नारायण मंदिराचा इतिहास :

कथा अशी सुरू होते कि : हे भगवान विष्णूचे मंदिर आहे आणि "सुंदर" नावाचे कारण असे आहे की, जालंदरची (दुष्ट राक्षस) पत्नी वृंदा हिने दिलेल्या शापामुळे, ते एकदा कुरूप झाले होते. त्यानंतर त्यांनी गोदावरीत स्नान केले आणि त्यामुळे शापापासून मुक्तता झाली. म्हणून येथे भगवान विष्णूंना श्री सुंदर नारायण असे संबोधले जाते.

पौराणिक कथेनुसार, एकदा या भागात जालंदर नावाच्या दुष्ट राक्षसाने पछाडलेले ठिकाण होते, जो भगवान शिवाचा प्रखर भक्त होता. जरी राक्षस जंगली होता आणि वाईट कृत्ये करत होता, त्याला एक धार्मिक आणि सद्गुणी पत्नी वृंदा देवी होती. भगवान शिव जालंदर आणि त्यांच्या पत्नीच्या भक्तीमुळे खूप प्रभावित झाले आणि त्यांनी राक्षसाला अमरत्वाचे वरदान दिले. या वरदानामुळे जालंदर हा परिसरात विनाश निर्माण करू लागला. त्याने भगवान शिवासह देवांना आव्हान दिले. मानवजातीच्या रक्षणासाठी जालंधर राक्षसाला मारण्याचे महत्त्व देवांना कळले. पृथ्वीला त्याच्या कहरापासून वाचवण्यासाठी राक्षसाला मारणे आवश्यक होते. 

या उदात्त कार्यात त्यांना मदत करण्यासाठी देवतांनी भगवान विष्णूकडे संपर्क साधला. भगवान विष्णूला समजले की जालंदरच्या पत्नीची पवित्रता त्याच्या जीवनासाठी ढाल म्हणून काम करत आहे. भगवान विष्णूंनी जालंदरचे रूप धारण केले आणि पत्नीसह राहू लागले. त्यांनी स्त्रियांच्या पवित्रतेला आव्हान दिले आणि जालंदरचा विनाश केला. जेव्हा जालंदरची पत्नी देवी वृंदा हिला हे कळले तेव्हा तिने भगवान विष्णूंना काळे आणि कुरूप होण्याचा शाप दिला. महिलेच्या शापामुळे भगवान विष्णुंना अंधारमय झाला आणि त्यांना त्यांचे मूळ रूप परत मिळवण्यासाठी गोदावरी नदीत पवित्र स्नान करावे लागले. भगवान विष्णूंना त्यांचे मूळ स्वरूप प्राप्त झाल्यानंतर त्यांना सुंदर नारायण म्हटले गेले. स्थानिक भाषेत सुंदर म्हणजे सुंदर. जेव्हा मंदिर बांधले गेले तेव्हा विष्णूची आख्यायिका मंदिराला “सुंदर नारायण” मंदिर असे नाव देण्याशी संबंधित आहे.